ترجمه کتاب
شاید بهترین تعریفی که تا کنون از ترجمه ارائه شده، همانی باشد که «ژوزه ساراماگو» در وبلاگ‌نوشت‌های خود برای ما برجای گذاشته است: «چیزی که هست» باید تبدیل به «چیز دیگری» شود تا «چیزی که بود» باقی بماند.
اما سوال اصلی این است که یک اثر به چندین و چند زبان باید ترجمه شود تا به جایگاهی ویژه در عرصه جهانی کتاب برسد و در اذهان کتابخوانان در سراسر جهان ماندگار شود.
ترجمه شدن یک کتاب به زبان‌های مختلف می‌تواند معیار مناسبی برای تعیین میزان محبوبیت آن در میان اعضای جامعه ادبی جهان باشد. در گزارشی که پیش رو دارید، کتاب‌هایی که بیشترین آمار ترجمه را در دست دارند، به ترتیب بیشترین تعداد ترجمه از نگاهتان می‌گذرد:
رکورد داران در عرصه ترجمه کتاب
رتبه اول
همانطور که گمان می رود ، رتبه اول در زمینه ترجمه کتاب ، کتاب مقدس مسیحیان می باشد. «انجیل» این کتاب مقدس تا کنون به 2527 زبان دنیا ترجمه شده و عنوان بیشترین کتاب ترجمه شده را به دست آورده است. این آمار با احتساب چاپ حداقل یک کتاب از ترجمه انجیل به دست آمده است. زبان‌های منبع این کتاب شامل عبری، آرامیک و یونانی می‌شود. انجیل عهد جدید به 1240 زبان و انجیل کامل (هر دو عهد جدید و قدیم) به 475 زبان دنیا برگردانده شده است. قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود از انجیل، پاپیروس‌هایی هستند که قدمت برخی به 50 تا 100 سال پس از اتمام نگارش متون قانون ثانی (یعنی سده دوم میلادی) می‌رسد.
رتبه دوم
دومین کتاب پرطرفدار ادبیات جهان در عرصه ترجمه «پینوکیو» است که با خاطرات تمام کودکان گره خورده است. اثر ماندگار «کارلو کولودی» که در سال 1883 به زبان ایتالیایی به چاپ رسید، تا کنون به 260 زبان ترجمه شده است.
رتبه سوم
سومین رتبه این فهرست با ترجمه به 200 زبان، نصیب اثر معروف «جان بانیان» با عنوان «سیر و سلوک زائر» شده است. این نویسنده انگلیسی کتابش را در سال 1678 منتشر کرد. این اثر یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین کتب ادبی زبان انگلیسی محسوب می‌شود. موضوع این کتاب درباره‌ی یک مسیحی است که در عالم خواب به او الهام می‌شود. وی می بیند که باید از شهر محل سکونتش (شهر فنا) به شهر آسمانی سفر کند. خط سیر داستان با تمام ماجراهای اسرارآمیز آن در طول این سفر برای او حوادث عجیبی را رقم می‌زند.
رتبه چهارم
محبوبترین داستان بعدی از نگاه مترجمان «شازده کوچولو» اثر معروف «آنتوان دو سنت اگزوپری» است. این کتاب که در اصل به زبان فرانسوی نگاشته شده، در سال 1943 به چاپ رسید و تا کنون به 180 زبان برگردانده شده است. این داستان جذاب «خوانده شده‌ترین» و «ترجمه شده‌ترین» کتاب فرانسوی‌زبان در جهان است و به عنوان بهترین کتاب قرن بیستم در فرانسه انتخاب شده است. از این کتاب به طور متوسط سالی یک میلیون نسخه در جهان به فروش می‌رسد. «شازده کوچولو» در سال 2007 نیز به عنوان کتاب سال فرانسه برگزیده شد.
رتبه پنجم
همانطور که میدانید «داستان های جن‌وپری اندرسن» که بین سال‌های 1835 تا 1852 انتشار یافتند، رتبه پنجم این فهرست را در دست دارند. قصه‌های «هانس کریستین اندرسن» دانمارکی از جمله «دختر کبریت‌فروش»، «بندانگشتی«، «جوجه اردک زشت» و «لباس پادشاه» تا کنون توجه مترجمانی از 153 زبان دنیا را به خود جذب کرده‌اند.
رتبه ششم
در رتبه ششم کتاب «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»، رمان معروف «ژول ورن» دیده می‌شود. این اثر که تا کنون به 147 زبان برگردانده شده، اولین‌بار در سال 1870 و به زبان فرانسوی به چاپ رسید. رمان ژول ورن که که برخی او را به حق پدر ادبیات علمی – تخیلی خوانده‌اند، درباره‌ی سفر به اعماق اقیانوس برای کشف نوعی هیولای دریایی ناشناخته است.
رتبه هفتم
پس از آن معروفترین اثری که در این جدول خودنمایی می‌کند، «ماجراجویی‌های استریکس» است. این داستان‌ها بین سال‌های 1959 تا 2010 به قلم «رنه گاسینی» و به زبان فرانسوی نوشته و توسط «آلبرت اودرزو» تصویرگری شده‌اند. این داستان که تا کنون به 112 زبان ترجمه شده‌اند، در دهکده‌ای که ساکنان آن در مقابل اشغال رومی‌ها مبارزه می‌کنند، روی می‌دهد. نژاد ساکنان دهکده از نژاد «گِل» است. ( گل نام باستانی کشور فرانسه می باشد.)
رتبه هشتم
در این بین،«قرآن»، کتاب مقدس مسلمانان نیز به 112 زبان دنیا ترجمه شده و رتبه هشتم این فهرست را در دست دارد.
رتبه نهم
پس از آن «آلیس در سرزمین عجایب» که به 97 زبان برگردانده شده، پرطرفدارترین اثر در دنیای ترجمه لقب گرفته است. «لوییس کارول» انگلیسی کتاب ارزشمندش را در سال 1865 روانه‌ی بازار کتاب کرد.
رتبه دهم
دیگر ماجراجویی خاطره‌انگیز، یعنی «ماجراهای تن‌تن» که به 96 زبان دنیا ترجمه شده، در دهمین رتبه‌ی این جدول نشسته است. «ژرژ پراسپر رمی»، نویسنده‌ی فرانسوی با نام مستعار «هرژه» بین سال‌های 1929 و 1976 این داستان‌های دنباله‌دار را منتشر کرد. «ماجراهای تَن‌تَن و میلو» از معروفترین داستان‌های مصور جهان به حساب می‌آید. اولین بخش از این سری داستان‌ها در سال 1929 در روزنامه «قرن بیستم کوچولو» در بروکسل چاپ شد.
در جدول محبوبترین کتاب‌های حوزه‌ی ترجمه که کمی پایین‌تر می‌رویم، به «کیمیاگر» پائولو کوئلیو برمی‌خوریم. این کتاب که اولین چاپ آن در سال 1988 به بازار آمد، به زبان پرتغالی نوشته شده و تا حالا به 67 زبان برگردانده شده است.
دیگر کتاب های ترجمه شده
دوازدهمین جایگاه این فهرست از آن مجموعه هفت‌گانه «هری پاتر» است. «جی.کی رولینگ» اولین قسمت از این مجموعه را در سال 1997 به چاپ رساند. رمان‌های جادوگری رولینگ به 67 زبان در دسترس کتابخوانان دنیا هستند. رولینگ با هفت‌گانه «هری پاتر» دنیای ادبیات و سینما را به لرزه درآورد و بسیاری را شیفته خود ساخت. «هری پاتر و هدیه‌های مرگ» آخرین رمان مجموعه «هری پاتر» در جولای 2007 منتشر شد تا پایانی برای داستان‌های «هری پاتر» باشد. اولین کتاب این مجموعه در سال 1997 به بازار آمد.
«پی‌پی جوراب‌بلند»، مشهورترین داستان «آسترید لیندگرن» با ترجمه شدن به 64 زبان، در رتبه سیزدهم قرار دارد. این اثر اولین‌بار در سال 1945 به زبان سوئدی منتشر شد. آسترید لیندگرن از برجسته‌ترین نویسندگان داستان‌های کودک در جهان بود که آثارش در 100 کشور ترجمه شده‌اند و بیش از 145 میلیون جلد از کتاب‌هایش در سراسر جهان به فروش رفته‌اند. او که در سال 1999 به‌عنوان محبوبترین سوئدی قرن برگزیده شد، بیش از 90 داستان کوتاه و بلند از خود بجای گذاشته است.
دیگر کتابی که بیشترین آمار ترجمه را داشته، «شرلوک هلمز» است که نخستین جلد آن در سال 1886 به زبان انگلیسی توسط «آرتور کانن دویل» نگاشته شد. داستان‌های کارآگاهی «شرلوک هلمز» تا کنون به 60 زبان ترجمه شده‌اند. اقتباس‌های تلویزیونی و سینمایی این رمان‌ها پس از گذشت سال‌ها همچنان توجه مخاطبان را به خود جلب می‌کند.
رتبه پانزدهم این فهرست از آن «هایدی» داستان معروف نوشته «جوانا اسپایر» است که رکورد ترجمه به 50 زبان را در اختیار دارد. این کتاب آلمانی اولین‌بار در سال 1880 چاپ شد. کارتون «هایدی» از انیمیشن‌های کلاسیکی است که حسی خاطره‌انگیز را برای کودکان دیروز تداعی می‌کند.
«دون کیشوت»، شاهکار «میگوئل دو سروانتس» در رتبه بعدی این جدول قرار دارد. این اثر تا کنون به 48 زبان ترجمه شده است، اما موسسه اسپانیولی «سروانتس» مدعی است که این کتاب پس از انجیل، بیشترین آمار ترجمه را در میان کتاب‌های جهان داراست. سروانتس در سال 1615 کتاب باارزش خود را به زبان اسپانیولی به رشته تحریر درآورد.
«بیگانه» نوشته آلبر کامو که در سال 1942 و به زبان فرانسوی به چاپ رسید، رمان برجسته دیگری است که در میان محبوبترین آثار ادبیات جهان درعرصه ترجمه قرار گرفته است. کتاب کامو در 45 زبان قابل مطالعه است. متن «بیگانه» از اصلی‌ترین آثار فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم به شمار می‌آید.
دیگر اثر داستانی معروف این فهرست «رمز داوینچی» به قلم «دن براون» است که در سال 2003 به بازار کتاب راه یافت. این کتاب که اصل آن به زبان انگلیسی است، اکنون در دسترس خوانندگان 44 زبان دنیاست. این کتاب با تیراژ 80 میلیون نسخه در فهرست پرتیراژترین کتاب‌های تاریخ دیده می‌شود. رمان براون قسمت دوم از یک سه‌گانه است که جلد اول آن در سال 2000 با نام «فرشتگان و شیاطین» به چاپ رسید. قسمت سوم از این سه‌گانه با نام «نماد گمشده» در سال 2009 منتشر شد. «رمز داوینچی» در سال 2003 بازار را تسخیر کرد و فروش آن حتی از مجموعه «هری پاتر» نیز پیشی گرفت و به ۴۴ زبان (از جمله فارسی) ترجمه شده است.
«بادبادک‌باز»، پرفروش‌ترین رمان «خالد حسینی» نیز از دیگر رمان‌هایی است که در این فهرست جلب توجه می‌کند. «بادبادک‌باز» که در سال 2003 به زبان انگلیسی منتشر شد، تا حالا به 42 زبان برگردانده شده است. در سال 2007 میلادی فیلمی بر اساس این کتاب ساخته شد.
«گتسبی بزرگ» شاهکار «اسکات فیتزجرالد» که غیر از دنیای کتاب و ترجمه، عرصه سینما را هم درنوردیده است، به 42 زبان قابل خواندن است. این رمان معروف و تاثیرگذار در سال 1925 به زبان انگلیسی نشر یافت. جدیدترین نسخه سینمایی این رمان با درخشش «لئوناردو دی‌کاپریو» اخیرا روی پرده سینماهای جهان رفته است.
از دیگر داستان‌های نوستالژیک که دستمایه اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی بسیاری بوده است، «آن شرلی» نام دارد. کتاب سال 1908 نوشته «لوسی مود مونتگومری» تا کنون به 36 زبان ترجمه شده است.
نخستین نسخه «جنگل نروژی» رمان برجسته‌ی مشهورترین نویسنده ژاپنی «هاروکی موراکامی» در سال 1987 به چاپ رسید. این کتاب پرفروش که به زبان ژاپنی عرضه شد، چند سال پیش به پرده سینماهای جهان نیز راه یافت و افتخارات هنری بسیاری کسب کرد. «جنگل نروژی» موراکامی تا کنون به 36 زبان ترجمه شده است.
شاهکار «گابریل گارسیا مارکز» با عنوان «صد سال تنهایی» هم از دیگر رمان‌های این فهرست جهانی است. این اثر که در 35 زبان قابل مطالعه است، نخستین‌بار در سال 1967 و به زبان اسپانیولی منتشر شد. سبک این رمان رئالیسم جادویی است. مارکز با نوشتن درباره کولی‌ها از همان ابتدای رمان به شرح کارهای جادویی آن‌ها می‌پردازد.وی با این کار به همگان ثابت می کند که یکه‌تاز این سبک از نویسندگی است.
«بربادرفته»، رمان کلاسیک و پرخواننده «مارگارت میچل» با 32 زبان ترجمه از دیگر کتاب‌های مورد توجه فعالان عرصه ترجمه بوده است. «میچل» رمان ماندگارش را به زبان انگلیسی در سال 1936 به چاپ رساند. اقتباس سینمایی «بربادرفته» هم از آثاری است که کمتر کسی بتواند آن را نادیده بگیرد.
به انتهای فهرست محبوبترین کتاب‌ها در دنیای ترجمه که نزدیک می‌شویم، با نام «سه‌گانه‌ی هزاره» مواجه می شویم. مجموعه‌ی پرفروشی که اولین جلد آن در سال 2005 به قلم «استیگ لارسن» منتشر شد و بعدها تبدیل به فیلم‌های سینمای موفقی شد.
سه‌گانه‌ی لارسن در اصل به زبان سوئدی نگاشته شده و تا کنون به 30 زبان برگردانده شده‌اند. سه رمان معروف لارسن به ترتیب زمان انتشار «دختری با خالکوبی اژدها» (2005)، «دختری که با آتش بازی کرد» (2006) و «دختری که به آشیانه زنبور لگد زد» (2007) نام دارند.
