شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فناوری در کشورهای عربی خلیج فارس رشد چشمگیری کرده‌اند و این نوید آینده‌ای متفاوت از اقتصاد نفتی فعلی را می‌دهد.
جایی که سیلیکون ولی فقیر است
جهش تکنولوژی اعراب خلیج‌فارس با دلارهای نفتی
اقتصادی که با سرعت سرسام‌آوری در حال رشد است، راه جدیدی برای خرید خودرو دارد. یک خودرو در جاده توجه شما را جلب می‌کند فقط کافی است با گوشی خود یک عکس از آن بگیرید و بلافاصله از طریق این نرم‌افزار نزدیک‌ترین فروشنده‌ای که شبیه آن ماشین را دارد، با شما تماس می‌گیرد و در مورد قیمت آن مذاکره می‌کنید.
آنچه که در این خبر علاوه بر قابلیت دسترسی سریع و تولید یک برنامه جدید بسیار قابل توجه است، مکان تولید آن یعنی شهر دبی در امارات متحده عربی است. خبر چنین جهش‌های تکنیکی در اروپا و آمریکا بسیار رایج است اما معرفی خاورمیانه به عنوان تولیدکننده تکنولوژی مطرح می‌شود، بی‌سابقه است.
با وجود ثروت‌های عظیم نفتی و فراگیر شدن استفاده از گوشی‌های هوشمند، خاورمیانه تا امروز شاهد پاگرفتن شرکت‌های نوپا (استارتاپ) نبوده است، اما این رویه در حال تغییر است. تارک کابریت، یکی از سهامداران شرکت Seez، استارتاپی که این برنامه را طراحی کرده است، چند ماه پیش از سمت‌های درخشان خود در داچ بانک و صندوق سلطنتی دبی کناره‌گیری کرد تا طرح نرم‌افزارش را تکمیل کند.
امروز دولت‌های عربی با استفاده از سرمایه و جمعیت جوان و آگاه از تکنولوژی خود، در پی پایه‌گذری تشکیلات اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های محلی در منطقه هستند. کارآفرینی کابریت با یادآوری این که تمام دوستان و اطرافیانش وی را دیوانه تصور می‌کردند ادامه داد: «برای تعداد زیادی از هم‌نسل‌های من این اتفاق حرکت به سمت کارآفرینی است».
بنابر اعلام رسمی و براساس محاسبات بلومبرگ، در طول سه سال گذشته در خاورمیانه بیش از ۳ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه تکنولوژی در منطقه به دست آمده است. این یک تغییر است که بخش زیادی از آن در نتیجه حمایت‌های خارجی اتفاق افتاده است.
در مارس ۲۰۱۷ (اسفند ۹۵) شرکت آمازون بستر تبلیغات الکترونیک دبی با نام Souq.com را به مبلغ ۵۸۰ میلیون دلار خرید که موجب شوک در منطقه شد.
در آخرین دور معاملات، شرکت Careem Networks FZ به عنوان یک شرکت نوین در حوزه فناوری که رقیب شرکت فناوری منطقه‌ای «اوبر» است به ارزش بیش از یک میلیارد دلار یگانه منطقه خاورمیانه شد. این شرکت توسط Daimler AG و الوالید بن طلال شاهزاده میلیاردر سعودی حمایت می‌شود.
ولید هان از Middle East Venture Partners، یک شرکت سرمایه‌گذاری‌های پرمخاطره در دبی، این دو اقدام مهم را بیداری منطقه نامید که سرمایه‌گذاران را فرامی‌خواند تا چنین فرصت قابل توجه و بزرگی را در منطقه برای پایه‌ریزی استارتاپ نادیده نگیرند.
نتیجه این حرکت پمپاژ کردن ثروت و استعداد به صحنه استارتاپ منطقه است. سرمایه‌گذاران ثروتمند سرمایه‌گذاران منطقه در حال حاضر شامل ثروتمندترین افراد و بزرگ‌ترین شرکت‌های تجاری هستند.
آلن بیجانی، مدیر عامل شرکت Majid Al Futtaim Holdings در دبی که مالک آن ثروتمندترین مرد خاورمیانه است گفت: «بیشترین تمرکز شرکت بر فعالیت در منطقه است».
امسال شرکت روی «فطر» سرمایه‌گذاری کرده است که خدمات تحویل و تدارک به شرکت‌های تجارت الکترونیک ارائه می‌دهد. عبدالرحمان ترابوزونی، یک عربستانی الاصل که در سیلیکون ولی و در شرکت گوگل بود، سال گذشته برای پایه‌گذاری یک صندوق سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری برای فناوری‌های جدید در شرکت عربستانی «تلکام» به این کشور بازگشت.
محمد الابر، سرمایه‌دار بانفوذ در دبی گفت که او یک میلیارد دلار در نتیجه سرمایه‌گذاری در زمینه‌های تکنولوژی به دست آورده و همچنین یک میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری در صندوق دارایی سلطنتی عربستان، برای ایجاد بستر الکترونیک «Noon» به دست آورده است.
سال گذشته، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی اعلام کرد که ۱/۱ میلیارد دلار در شرکت‌های سرمایه‌گذاری پرمخاطره سلطنتی گذاشته شده است.
ترابزونی گفت: «فضای مناسبی برای رشد بزرگی است. سرمایه‌های جمع‌آوری شده و در دسترس را به ازای هر متر تقسیم کنیم (تولید ناخالص داخلی، جمعیت و مصرف‌کننده‌های دردسترس) و اعداد خود در مقایسه با اقتصادهای پیشرفته بیانگر خود هستند. ما نیاز داریم تا آنچه را که امروز داریم تا ۱۰ برابر گسترش دهیم که بتوانیم به این سطح برسیم».
مونیکا ملک، اقتصصاددان ارشد بانک تجاری ابوظبی، دراین‌باره گفت: «مساله اصلی این است که چرا رسیدن به این مرحله برای جهان عرب باید اینقدر طول بکشد. نظام آموزش و پرورش، دسترسی به منابع مالی، فقدان قوانین ورشکستگی و شغل‌های بخش دولتی با پرداختی بالا مانع از رشد روحیه کارآفرینی در منطقه شده است».
نزدیک‌تر به خانه دسترسی به بودجه‌های نزدیک به خانه تغییر قابل‌توجهی را برای استارتاپ (شرکت نوپا) منطقه در پی خواهد داشت. هنگام پایه‌ریزی «فطر» توسط جوی اجلونی در دبی، ۱۱ میلیون دلار سرمایه از سیلیکون ولی جمع‌آوری شد اما در آخرین دور که در ماه مه ۲۰۱۷ برگزار شد، ۴۱ میلیون دلارتوسط نه سرمایه‌گذار، سرمایه‌گذاری شد که هفت سرمایه‌گذار از اطراف خلیج فارس بودند.
مونیکا ملک درباره این تغییر گفت: «اگر سرمایه از سیلیکون ولی به ما نمی‌رسید ما الان اینجا نبودیم و اکنون که با سرمایه‌گذاران منطقه شروع کردیم، نگرانی ما این است که آنها برای پروژه‌های بزرگ بعدی در منطقه حضور نداشته باشند».
خلیج فارس سرزمین آماده باروری برای استارتاپ است. به گزارش صندوق بین‌المللی پول، تولید اقتصادی دو اقتصاد بزرگ یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی به ترتیب ۲۲ هزار دلار و ۴۰ هزار دلار به ازای هر فرد است.
بنابر گزارش شرکت اریکسون AB، انتظار می‌رود که اشتراک پهنای باند موبایل تا سه برابر گسترش پیدا کند. متقاعد کردن افراد محلی برای قابلیت‌هایی که در اختیارشان است، نیازمند ایجاد جذابیت خارجی است.
کریستوفر شرودر، سرمایه‌گذار آمریکایی و نویسنده کتاب «گسترش شرکت‌های نوین: انقلاب کارآفرینی در خاورمیانه» در این باره گفت: «قرارداد Souq.com و ارزش میلیارد دلاری«Caree» رعد و برق اقتصادی بوده است که سرمایه‌گذاران منطقه را مجاب کرد که اکنون زمان سرمایه‌گذاری در آن فرا رسیده است. جمعیت منطقه ۳۵۰ میلیون نفر است و نفوذ تلفن همراه در طول دو سال ۷۰ درصد خواهد شد. در صورت ادامه روابط مخفیانه پادشاهی خلیج و اسراییل امکان گسترش این رشد نیز وجود دارد».
ارل مارگاریت، یکی از اعضای حزب کارگر اسراییل و سرمایه‌گذار پیشین است که در ماه جاری ترتیب ملاقات افرادی از سران استارتاپ‌ها از دبی، ابوظبی و آمریکا را داده است. او گفت: «اسرائیل و کشورهای عربی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس در زمینه‌های فناوری، نوآوری‌های آب و کشاورزی در آستانه دوران جدیدی از همکاری قرار دارند. ما در مورد همکاری این قطب‌های مهم با یکدیگر در زمینه‌هایی مثل بهداشت، اینترنت و تکنولوژی کشاورزی صحبت می‌کنیم و اثربخش شدن این همکاری به گسترش استارتاپ‌ها در جهان عرب منجر خواهد شد که خود این روند گسترش بیشتر مشارکت‌های تکنولوژی و سرمایه‌گذاری را در پی خواهد داشت».
در حال حاضر پیدا کردن شرکت یگانه‌ای همچون Careem کار راحتی نیست، زیرا بیشتر شرکت‌ها در زمینه تکنولوژی نوپا و به دنبال سرمایه‌هایی حدود ۲۵ میلیون دلار تا ۵۰ میلیون دلار هستند. استعداد کم مدیران و طراحان این شرکت‌ها و اعتبار مالی کم آنها مانع پیشرفت آنها است.
روند کند رشد خلدون تباز، بنیانگذار و مدیر عامل شرکت iMENA Group است که روی شرکت‌های تجاری و تبلیغاتی آنلاین خاورمیانه سرمایه‌گذاری کرده است.
او گفت: «روند رشد بازار کند است و دلیل آن کمبود شرکت‌های سرمایه‌گذار متخصص با رکوردهای بالا، کمبود بنیانگذاران تجاری و استعدادهای فنی عملی شدن این روند را کند می‌کنند».
تجارت در زمینه استارتاپ مانند هر تجارت دیگری ریسک دارد، حتی در مناطقی که بالاترین مشخصات برای موفقیت را دارند نیز باید درصدی از ریسک را پذیرفت. ارزش Souq.com در یک دور معاملات که در سال ۲۰۱۶ بسته شد برابر یک میلیارد دلار بود و این در حالی است که آمازون آن را به ارزش ۵۸۰ میلیون دلار معامله کرد.
در کوتاه مدت سرمایه بیشتر ارزش بیشتر را همراه خواهد داشت که البته می‌تواند موجب بیشتر شدن ترس سرمایه‌گذاران هم باشد به‌ویژه اگر پول از دست بدهند.
به هرحال همانطور که Tarabzouni گفت، حتی اگر هیچ اشتباهی نکنید، شکست وجود خواهد داشت، افول خواهد بود، سرمایه‌گذارانی که نابود شوند وجود خواهند داشت و درس‌های زیادی گرفته می‌شود اما از طرف دیگر رشدهای شگرف و بردهایی با ارزش بالا وجود خواهد داشت. این ماهیت سرمایه‌گذاری‌های پرمخاطره است.