در شعر، ریتم به احساسات و اندیشه های نویسنده جان می بخشد. پس چگونه می توان اشعار را ترجمه کرد، بدون اینکه بیان احساسات از دست رود؟ چه اتفاقی می‌افتد وقتی یک شعر در معرض مجموعه‌ای از صداها، الفبای جدید یا تغییر جزئی در انتخاب واژه قرار می‌گیرد؟ چه چیزی در ترجمه شعر گم می شود؟
رشته زبان شناسی و ادبیات تطبیقی از دیرباز به دنبال پاسخ به این پرسش ها بوده است. ترجمه شعر به صورت کلمه به کلمه ممکن است باعث ایجاد زبانی غیرطبیعی یا توخالی شود یا حتی می تواند خوانندگان را با اصطلاحات محاوره ای که به خوبی ترجمه نمی شوند، در تاریکی قرار دهد. پس تکنیک موردنیاز جهت ارائه بهترین بازگردانی چیست؟
ترجمه شعر به صورت تخصصی
در یک تحقیق ، ترجمه یک شعر فرانسوی به زبان انگلیسی به 100 مترجم حاذق سپرده شد. نتیجه کار هر 100 نفر کاملاً متفاوت از یکدیگر بود اما آنچه از بررسی نمونه های برتر به دست آمد ، به صورت یک راهکار عملی برای مترجمان مبتدی ارائه گردید. این چند راهکار می تواند برای شما که در راه ترجمه شعر قدم گذاشته اید ، مفید واقع گردد.
1- ساختار اصلی شعر حفظ شود.
2- لحن مهربان و سبک شعر به تصویر کشیده شود.
3- کلمات مترادف و هم معنا به گونه ای انتخاب شوند که تصویرسازی خواننده به هم نریزد.
4- واژه هایی که نشان از یک حادثه فرهنگی دارند ، به درستی انتقال پیدا کنند تا خواننده گیج و سردرگم نشود.
5- لغاتی که برای ترجمه یک واژه احساس گونه در شعر انتخاب می شوند، باید احساسات و زیبایی نهفته در آن کلمه را به درستی بیان کنند.
آیا می توان شعر را از زبانی به زبان دیگر ترجمه کرد، بدون اینکه معنا را از دست داد؟
به تعبیر رابرت فراست شاعر آمریکایی – واقعاً نه. او عقیده دارد : «شعر چیزی است که در ترجمه گم می شود». به عبارت دیگر، معنایی که خواننده از یک شعر استخراج می‌کند، هرگز نمی‌تواند کپی مقصود نویسنده باشد.
اما آرون کولمن شاعر و مترجم ادبی برنده جایزه می گوید که غیرممکن بودن ترجمه نباید ما را از بازگردانی اشعار شاعران هنرمند کشورهای مختلف باز دارد. او اضافه می کند: «من به ترجمه نزدیک می‌شوم، حتی با این که می‌دانم قادر نخواهم بود کاملاً همان چیزی را که در زبان اصلی است انتقال دهم … فکر می‌کنم همه ما می‌خواهیم کار ترجمه را به عنوان یک فرآیند بازتولید انجام دهیم، اما براستی ترجمه اشعار چیزی فراتر از یک دگرگونی ساده است! »
به همین دلیل است که مترجمان شعر معمولاً خود شاعر نیز هستند – اینگونه بیشتر قادر خواهند بود تا احساسات میان ابیات را منتقل سازند و معانی برابر برای پُر کردن شکاف های زبانی و فرهنگی بیابند.
آیا بومی سازی اشعار در هنگام بازگردانی آن ها امکان پذیر است؟
Emma Ramadan ، مترجم ادبی فرانسوی فلسفه خود در مورد ترجمه شعر را اینگونه به اشتراک می گذارد: « به نظر من، ترجمه راهی عالی برای درگیر شدن با ادبیات به نظر می‌رسد، بدین ترتیب دیگر احساس نخواهد شد که ادبیات در حال مُردن است. شعر جادوی ادبیات است و به آن جان بیشتری می بخشد. »
Ramadan همچنین درباره موضوع مهم بومی‌سازی یک اثر اظهار نظر جالبی دارد. او در پاسخ به سوال « آیا باید بافت فرهنگی و ارجاعات یک شعر را تغییر داد تا برای مخاطبان جدید آن آسان تر شود؟» می گوید : « فکر نمی‌کنم مترجمان دیگر این کار را انجام دهند، یا حداقل به میزان کمتری در حال اجراست. اکنون به کمک پاورقی‌ها می توان واژه نامه ای به خواننده ارائه داد تا درک آن برای ایشان ساده تر گردد. »
او اضافه می کند: « پُر کردن این شکاف بین خواننده و نویسنده مستلزم دقت و تحقیق فراوان است. اغلب، یک مترجم مجبور است کلماتی را ترجمه کند که مربوط به فرهنگ خاصی از یک جامعه است که او بخشی از آن نیست و شاید هیچ وقت به آن دسترسی نداشته باشد! در این صورت وظیفه مترجم حرفه ای تحقیق و جست و جو است. او باید با فرهنگ کشور موردنظر آشنا شود، درباره آن بیاموزد و سپس آن را به طور دقیق بیان کند. »
ترجمه شعر دریچه ای برای تحول در ادبیات ملل
اگرچه شکل هنری در ترجمه؛ دقت، یکپارچگی و زیبایی خود را از دست می‌دهد، اما کولمن استدلال می‌کند که این فرآیند فرصت‌های جدیدی را برای تجزیه و تحلیل، و در نتیجه تعمق در هر گونه تفاوت زبانی و فرهنگی ایجاد می نماید. او می‌گوید: «من به ترجمه نزدیک می‌شوم حتی با این که می‌دانم نمی‌تواند دقیقاً همان چیزی باشد که در زبان اصلی است. »
و اضافه می‌کند که خطاهای زبانی که مانع از یک ترجمه ایده‌آل می‌شود، در نهایت می‌تواند «یک شکست خلاقانه و سازنده» باشد. شاید این بتواند راه جدیدی را برای ما باز کند تا زیبایی های کلامی یک شعر را از زبانی به زبانی دیگر ترجمه کنیم.»
سخن پایانی
بهتر است اشعار شاعران بزرگ و مطرح تفسیر شوند تا ترجمه! پس از تفسیر سپس در اختیار سایر ملت ها قرار گیرند. اما با این حال آثار زیادی توسط افراد مختلف از پیشینه‌ها، دوره‌های زمانی و مکتب‌های فکری مختلف ترجمه شده‌اند و با هر ترجمه معانی جدیدی ارائه می‌دهند.
هنوز هیچ راه حل قطعی برای ترجمه یک شعر با حفظ ساختار آن وجود ندارد! شاید هیچوقت هم نتوان شعر را دقیقا به همان زیبایی زبان مبدا بازگردانی نمود اما آنچه که در این حوزه اهمیت دارد اینست که مترجمان در تلاش برای دریافت هم معنا و هم شکل یک شعر، باید مرز بین وفاداری به متن و تغییر شکل آن را طی کنند. این یک هنر دقیق است که نیاز به تحقیق، تمرین و آگاهی زیادی دارد. موفقیت در آن دور از ذهن نیست فقط باید برای محقق شدن آن بیشتر از سایر حوزه های ترجمه ، تلاش نمود!
کافه ترجمه
خدمات آژانس ترجمه تخصصی آنلاین « کافه ترجمه » متنوع است! ترجمه کتاب ،، ترجمه مقاله ،، ترجمه وب سایت ،، ترجمه کاتالوگ – بروشور و انواع فایل صوتی و تصویری را با کیفیتی عالی صورت می پذیرد. قیمت های ارائه شده بسیار منصفانه هستند و دانشجویان ، اساتید ، ناشران و … می توانند از تسهیلات ویژه ای که برای ایشان درنظر گرفته ایم برخوردار گردند.
ترجمه اشعار از فارسی به زبان های مختلف و بالعکس توسط مترجمان متخصص ادبی انجام می پذیرد.
